نظریه ی دل بستگی حوزه ای در روان شناسی است که به شرح ماهیت دل بستگی عاطفی میان انسان ها می پردازد، این حس از زمان بچگی با دل بستگی به والدین مان شروع میشود. ماهیت این دل بستگی و این که چگونه پرورش یافته و به آن توجه می شود، بعدها ماهیت دلبستگی ما به شریک های عشقی در زندگی مان را تعیین می کند.
نظریه ی دل بستگی از دهه ی ۱۹۵۰ شروع شد و از آن موقع تا به حال کوهی از تحقیقات را در پس خود تلنبار کرده است. دو محقق به نامهای جان بالبی و ماری اینسورث به طور جداگانه دریافتند چگونگی تأمین نیازهای نوزادان از سوی والدینشان ( راهبرد دلبستگی ) نوزادان را در طول زندگی تعیین می کند، راهبرد دل بستگي شما احتمالاً تا حد زیادی گویای این است که چرا روابط تان موفق بوده یا به شکست منجر شده اند، چرا جذب برخی افراد شده اید و مشکلات رابطه ای مکررتان چه ماهیتی دارند.
• انواع دلبستگی
طبق گفته ی روان شناسان، چهار راهبرد دل بستگی وجود دارد که مردم آنها را میپذیرند: ایمن ،آشفته، اجتنابی و آشفته اجتنابی
۱. دلبستگی ایمن: افرادی که سبک دلبستگی ایمن دارند به راحتی از خودشان علاقه و محبت نشان می دهند و با تنهایی و مستقل بودن مشکلی ندارند. آنها قادرند به درستی روابط زندگیشان را در اولویت قرار دهند و مایل اند مرزهای مشخصی برای خود تعیین کنند و به آنها بچسبند. بدیهی است که دل بستگیهای ایمن به بهترین شریکهای عشقی، بهترین اعضای خانواده و حتی بهترین دوستان منجر می شوند . چنین افرادی توانایی پذیرش رد شدن و جلورفتن باوجود درد را دارند و میتوانند وفادار باشند و در صورت نیاز فداکاری کنند. آنها با اعتماد به افراد نزدیک به خود مشکل زیادی ندارند و خود نیز قابل اعتمادند.
طبق تحقیقات دلبستگی بیش از ۵۰ درصد از مردم از انواع دلبستگی ایمن است، دلبستگی ایمن از کودکی در نوزادانی شکل می گیرد که به طور منظم نیازهایشان بر آورده می شود و در کنار آن ، مقادیر کافی عشق و عطوفت نیز دریافت می کنند.
۲. دل بستگی آشفته: انواع کسانی که دل بستگی آشفته دارند غالبا در روابطشان عصبی و مضطرب اند. آنها به محبت و اطمینان خاطر دائمی از جانب شریک خود نیازمندند با تنها و مجرد بودن مشکل دارند. اکثر اوقات به روابط ناسالم یا آزاردهنده تن می دهند. با اعتماد به افراد، حتی نزدیکان شان مشکل دارند. ممکن است رفتارشان غیر منطقی، دمدمی و بیش از حد احساسی باشد و شکایت کنند که همه ی افراد جنس مخالف سرد و سنگدل اند. همان دختری که شبی ۳۶ بار زنگ می زند و می خواهد بداند چرا جواب تماسش را نداده اید! یا مردی که همسرش را تا محل کار تعقیب می کند تا مطمئن شود با هیچ مرد دیگری حرف نمی زند! احتمال وجود نوع آشفته در زنان نسبت به مردان بیش تر است. سبک های دلبستگی آشفته در دوران کودکی در نوزادانی ایجاد می شود که عشق و مراقبت را با کفایتی غیر قابل پیش بینی دریافت می کنند.
۳.دلبستگی اجتنابی : افراد دارای دل بستگی اجتنابی بسیار مستقل و متکی به نفس اند و اغلب با صمیمیت میانه ی خوبی ندارند. آنها صمیمیت هراس هستند و در توجیه فرار از موقعیتهای احساسی حرفه ای اند. وقتی افراد سعی می کنند به آنها نزدیک شوند دائم شکایت میکنند که احساس “سردرگمی” و “خفگی” دارند. در هر رابطه ای، همیشه یک راهبرد خروج دارند، همیشه.
اغلب سبک زندگی خود را طوری می سازند که از تعهد و رابطه ی خیلی صمیمی اجتناب کنند. این مصداق مردی است که هشتاد ساعت در هفته کار می کند و وقتی زنانی که با او قرار می گذارند بخواهند بیش از یک بار در آخر هفته او را ببینند اذیت می شود یا آن دختری که طی سالها با ده ها نفر قرار می گذارد؛ اما به همه ی آنها می گوید ” هیچ چیز جدی ” نمی خواهد و در نهایت وقتی ازشان خسته می شود قالشان می گذارد. احتمال وجود انواع اجتنابی در مردان بیشتر از زنان است سبک دل بستگی اجتنابی در دوران کودکی در نوزادانی ایجاد می شود که تنها برخی از نیازهای شان برآورده می شود؛ در حالی که از مابقی نیازها غفلت می شود (برای نمونه، به طور منظم تغذیه می شود؛ اما به اندازه کافی در آغوش گرفته نمی شود)
۴. دل بستگی آشفته اجتنابی: انواع دل بستگی آشفته اجتنابی، که به ” نوع ترسو ” نیز شهرت دارد، ترکیبی از بدترین های هر دو نوع است. آشفته اجتنابی ها نه تنها از صمیمیت و تعهد میترسند، بلکه نسبت به هرکسی کند به آنها نزدیک شود بی اعتمادند و از لحاظ احساسی تندخویی می کنند. آشفته اجتنابی ها بیشتر وقت شان را در تنهایی و بدبختی یا در روابطی آزاردهنده و ناهنجار سپری میکنند. آنها معمولاً کوله باری از مشکلات عاطفی دیگری در سایر جوانب زندگی خود دارند؛ مثلاً مصرف مواد مخدر، افسردگی و…. طبق مطالعات، تنها درصد کمی از مردم ویژگیهای آشفته اجتنابی دارند. انواع آشفته اجتنابی حاصل دوران کودکی آزاردهنده یا شدیداً غفلت بار است.
مانند اکثر موضوعات روان شناسی، این انواع ویژگی ها صفر و یک نیستند؛ بلکه یک طیف هستند و به نوعی مستقل اند. به عنوان مثال، طبق کتابی تحت عنوان دل بسته نوشته ی امیر لوین و راشل هلر، فردی در معیار ایمنی امتیاز ۷۵ درصد، در معیار اجتنابی ۹۰ درصد و در معیار آشفتگی ۱۰ درصد امتیاز کسب کرد. این فرد سه سال پیش ایمنی اش، پایین تر و آشفتگی اش، بالاتر بوده است. البته معيار اجتنابی اش همیشه در حداکثر بوده .
نکته این بحث این است که میتوانید گرایشهایی مربوط به از یک سبک را در موقعیت و فرکانسهای مختلف از خود نشان دهید. باوجود این، هرکس یک سبک غالب دارد؛ بنابراین انواع “ایمن” هنوز هم برخی رفتارهای اجتنابی یا آشفته را نشان می دهند، انواع “آشفته” گاهی رفتارهای ایمن را بروز می دهند، و…. مسئله انتخابِ فقط این یا فقط آن نیست. نوع آشفته و اجتنابی هر دو هنوز امتیاز خاصی در معیار ایمنی کسب می کنند؛ اما آشفته اجتنابی ها در هر دو نوع آشفته و اجتنابی امتیاز بالا و در میزان ایمنی امتیاز پایینی می گیرند. هر کدام از انواع دلبستگی ها می تواند مبنای زندگی و روابط فردی و بین فردی ما را شکل دهد اگر در روابط تان دچار مشکلاتی هستید و نمیدانید برای حل آن چه کنید لازم است از متخصص در این زمینه کمک گرفته شود تا بهبودی را در روند روابط تان احساس کنید.
کتاب عشق کافی نیست | به قلم مارک منسن
علی یزدی کارشناس ارشد مشاوره خانواده