حامد یکی از دانش آموزان خانم محبی است که در کلاس سوم ابتدایی درس می خواند، علی رغم این که پسر باهوش و زرنگی است و پیشرفت خوبی در ریاضیات دارد، جدول ضرب را به راحتی حفظ می کند و در فعالیت های غیر درسی مثل موسیقی موفق می باشد، اما در روخوانی مشکل دارد. وقتی که می خواهد جمله ای را بخواند، با سختی و دشواری و لغت به لغت می خواند، خیلی از واژه ها را نمی تواند به درستی تلفظ کند، در حین خواندن یک سطر یا یک صفحه، جایی را که هست گم می‌کند، در یک جمله، لغت ها را کم یا زیاد می کند، از این که جمله ها را با صدای بلند بخواند ناراحت می شود و به بهانه های مختلف نفره می رود. غالباً لغاتی را که حفظ کرده، روز بعد نمی تواند به یاد بیاورد.خانم محبی والدین حامد را برای بررسی دقیق تر این مسأله به مدرسه دعوت نموده است.
بسیاری از معلمان دوره های ابتدایی و راهنمایی در کلاس های خود با دانش آموزانی روبه رو می شوند که در یک یا چند زمینه مانند صحبت کردن، رو خوانی، املا نویسی و یا ریاضیات مشکل دارند.
اختلالات یاد گیری به نقایصی در کودک و نوجوان در زمینه ی کسب مهارت های مورد انتظار خواندن، نوشتن، تکلم، گوش دادن، استدلال یا ریاضیات اطلاق می گردد و کودک مبتلا از این لحاظ نسبت به کودکان هم سن و دارای ظرفیت هوشی مشابه در سطحی پایین تر قرار دارد. اختلالات یادگیری نادرست نیست؛ و در حداقل ۵ درصد کودکان سنین مدرسه مشاهده می شود.
کلیه تشخیص های اختلال یادگیری مستلزم آن است که پیشرفت کودک در یک زمینه یادگیری خاص به مراتب کمتر از حد مورد انتظار باشد و مشکلات تحصیلی مانع از پیشرفت تحصیلی یا فعالیت های زندگی روزمره شود. در زمینه ی اختلالات یادگیری چند طبقه تشخیصی گنجانده شده است: اختلال خواندن، اختلال ریاضیات، اختلال بیان نوشتاری.
اختلالات یادگیری اغلب سبب می شوند موفقیت در تحصیل برای کودک عذاب آور شود و در برخی موارد منجر به دلسردی، عزت نفس پایین، سرخوردگی مزمن، و روابط ضعیف با همسالان می شوند. اختلالات یادگیری به میزان بیش از حد متوسط با خطر انواع اختلالات همزمان از جمله اختلال نقص توجه/بیش فعالی، اختلالات ارتباط، اختلالات سلوک و اختلالات افسردگی همراهند.بزرگسالان دچاره اختلالات یادگیری در معرض مشکلات مربوط به اشتغال و سازگاری اجتماعی قرار دارند
چگونه مشکلات تحصیلی را تشخیص بدهیم ؟؟
اختلال های یادگیری زمانی تشخیص داده می شوند که پیشرفت فرد در آزمون های استاندارد شده ی فردی برای خواندن، ریاضیات و بیان نوشتاری اساسأ پایین تر از سطح سنی، هوشی و تحصیلی مورد انتظار باشد. مشکلات تحصیلی در پیشرفت تحصیلی یا فعالیت های روز مره ای که مستلزم مهارت های خواندن، ریاضیات و نوشتن است به میزان قابل ملاحظه ای اختلال ایجاد می‌کنند. اختلال های یادگیری ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابند. تقریباً ۴۰ درصد از نوجوانانی که به این اختلال مبتلا هستند قبل از اتمام دبیرستان، ترک تحصیل می‌کنند. خیلی از افراد مبتلا به اختلال یادگیری حتی خارج از محیط مدرسه عزت نفس پایین دارند و احساس بی کفایتی و شرمساری می کنند. از طرف دیگر اختلال یادگیری لزوماً فرد را به زندگی ناکام کننده محکوم نمی کند، در واقع برخی از افراد مشهور مانند آلبرت اینشتین، توماس ادیسون، ویستون چرچیل، چارلز داروین و……. بر اختلال یادگیری کودکی خود غلبه کرده اند.
با توجه به تعاریف موجود در منابع علمی،دانش آموزی مشکل یادگیری دارد که:
۱_تنها در یک یا چند ماده ی درسی مشکل داشته باشد نه همه ی دروس.
۲_از نظر هوشی در حد متوسط یا بالاتر از متوسط باشد.
۳_از نظر بینایی، شنوایی و مغزی سالم باشد.
۴_در ادراک شنیداری، دیداری، درک زبان شفاهی و کتبی مشکل داشته باشد.
۵_پیشرفت تحصیلی وی تا حد قابل ملاحظه ای پایین تر از سطح هوشی،سن و امکانات آموزشی است که از آن برخوردار می باشد.
عوامل مرتبط با مشکلات تحصیلی
محققان اعتقاد دارند عملکرد مغز یا عملکرد ادراکی در کودکانی که مشکلات تحصیلی دارند با سایر کودکان عادی تفاوت دارد و تصور می کنند این عوارض به علت عملکرد نامناسب دستگاه عصبی مرکزی رخ می دهد. البته عوامل محیطی هم در تشدید مشکلات دخالت دارند که از جمله می توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱_جدایی طولانی مدت کودک از والدین به ویژه مادر در یک سال اول زندگی.
۲_بیماری، ضعف و ناتوانی شدید و طولانی مدت در دوران زندگی یا سال های اولیه ی زندگی.
۳_بی توجهی به کودک به گونه ای که از رابطه ی عاطفی با والدین، بررگسالان یا سایر کودکان محروم شده باشد.
۴_وجود مشکلات رفتاری مانند بی قراری، ناآرامی و گریه زیاد و بیش از حد معمول
۵_سوء تغذیه، گرسنگی شدید و کمبود کالری و پروتئین به نحوی که موجب ضعف کودک و آسیب پذیری او در برابر عفونت ها و بیماری ها شود.
۶_اختلافات فرهنگی/ زبانی (به عنوان مثال کودکانی که در خانواده به زبان رایج در جامعه و مدرسه صحبت نمی کنند).
۷_فقدان شرایط مناسب آموزشی (آموزش توسط معلمان کم تجربه و بد رفتار، تنبیه بدنی توسط معلمان و سابقه ی مردودی و غیبت از مدرسه در طول دوران تحصیل)
اختلالات یادگیری اگر در دوران اولیه ی تحصیلی تشخیص داده شود قابل پیشگیری و درمان پذیر است و از طرفی کودک با مشکلاتی همانند اعتماد به نفس پایین و … مواجه نمی شود.
مهدیه رادپور کارشناس ارشد روانشناسی و مشاوره خانواده
مرکز مشاوره و امور روانشناختی رهبان