آیا می‌دانید یکی از شگفتی‌های خلقت در وجود شماست ولی از عملکرد واقعی آن خبر ندارید؟ هورمون اکسیتوسین (Oxytocin) به هورمون عشق ، رضایت، دلبستگی، افزایش دهنده ی اعتماد به نفس، کاهش دهنده استرس و اضطراب، همدلی با دیگران، افزایش دهنده ارتباط اجتماعی، مثبت اندیشی و تقسیم شادی و رفاه با دیگران نامیده می‌شود. همچنین مقدار مناسب این هورمون در بدن باعث شادی، نشاط، سلامتی، جراتتمندی و مقابله با ترس می‌شود و موثر بر استرس پس از سانحه یا PTSD و همچنین موجب آرامش و اطمینان شده و فشار خون را پایین می‌آورد.
اکسیتوسین هورمونی است که از هیپوتالاموس ترشح می‌شود و در هیپوفیز پسین ذخیره می‌گردد و در آنجا منتظر می‌ماند تا در مواقع نیاز مورد استفاده قرار بگیرد.
بدن انسان دارای ۱۰۶ عنصر شیمیایی است. تحریکات حاصل از نوازش موجب تولید این مواد شیمیایی در مغز می‌شود. این مواد خون، ماهیچه‌ها، سلول‌های عصبی(نورون ها) اندام ها و غدد بدن را تغذیه می کنند. محرومیت از نوازش مانع تحریک بدن برای تولید این مواد شیمیایی می‌شود و به کودک احساس محرومیت و گرسنگی نوازش دست می‌دهد. فرزندان ما برای زنده ماندن غیر از هوا، آب و غذا نیاز اساسی دیگری دارند. آنها نیاز دارند که مورد توجه باشند، توجه و نوازش یعنی درک حضور ما توسط دیگری که در صورت عدم ارضای آن نیاز، انسان دچار مشکل جدی می‌شود.
هورمون اکسی توسین چگونه در بدن عمل می کند؟
۱_ در اثر تماس پوستی یا تماس فیزیکی بین دو نفر
مثل: دست دادن، نوازش کردن، در آغوش گرفتن، بوسیدن و ماساژ دادن اثرات آن نمودار می‌شود. که می‌توان از عشق بین همسران، رضایت و دلبستگی بین والدین و فرزندان یا افراد خانواده و پیوند بین دوستان نام برد. هنگامی که مادر به فرزندش شیر می‌دهد یا او را نوازش می‌کند و در آغوش می‌گیرد، هورمون اکسی توسین در بدن هر دو یعنی هم مادر و هم فرزند آزاد شده و به تمام سطح بدن آنان می‌رسد. در این لحظه لبخند بر لبان مادر و فرزند نقش می‌بندد، لپ‌های فرزند قرمز می‌شود. زیرا جریان خون سریع‌تر و بهتر انجام گرفته، اگر تنش و استرس یا اضطرابی در مادر یا فرزند وجود داشته باشد از بین می‌رود و به آرامش می‌رسند.
تحقیقات نشان می دهد: افرادی که در دوران نوزادی بیشتر از جانب والدینشان در آغوش گرفته یا نوازش می‌شدند، قدرت تحلیل بیشتر، احساسات گسترده‌تر و مهارت‌های اجتماعی قوی‌تری دارند.
تحقیقات نشان می‌دهند : والدینی که ارتباط بیشتر و بهتری با فرزندانشان دارند میزان اکسی توسین در بدن آنها خیلی بیشتر از والدینی است که ارتباط کمتری با فرزندان دارند. پدرانی که اکسیتوسین زیادتری دارند با کودکانشان بیشتر بازی می‌کنند و این پدران رفتارهای خشمناک کمتری از خود نشان می‌دهند و مادرانی که میزان اکسیتوسین در خونشان بیشتر است با کودکانشان به نرمی رفتار می‌کنند و با آرامش با آنها صحبت می‌کنند، به فرزندانشان بیشتر لبخند می‌زنند و صورت بشاشی دارند.
همچنین از نظر علمی ثابت شده است که ترشح اکسی توسین باعث تعدیل هورمون اپی‌نفرین که تنظیم کننده فشار خون است و هورمون کورتیزول که در هنگام خشم و استرس ترشح می‌شود، خواهد بود و در نتیجه این افراد آرام‌تر و خوش اخلاق‌تر هستند. مطالعات عصب شناسی نشان می‌دهند : مردان غنی از اکسیتوسین تمایل دارند تنها یک همسر بگیرند. پژوهشگران آلمانی به این نتیجه رسیده‌اند که ترشح مناسب این هورمون در مردان متاهل باعث می‌شود که حباب شخصیتی خود را گسترش دهند و اگر زن جذابی را دیدند تمایلی به او نشان ندهند.
۲_ هرگاه به کسی، چیزی یا مکانی که مورد علاقه شماست فکر می‌کنید، باعث ترشح این هورمون شده و به آرامش می‌رسید.
همچنین داشتن عشق و علاقه و محبت باعث می‌شود دعوا یا خاطره بد را فراموش کرده و در عوض خاطره خوب را مدت‌ها به یاد داشته باشید.
اکسی توسین چه فوایدی دارد؟
۱_ در اثر تماس پوستی مادر با نوزاد بعد از تولد، استرس و درد مادر کاهش می‌یابد. به همین علت است که در سال‌های اخیر نوزاد را بلافاصله بعد از تولد نزد مادرش می‌آورند تا شیر بخورد و نوازش شود.
۲_ بوسیدن و نوازش کردن فرزندان در هر سنی که باشد باعث می‌شود که پرخاشگری آنها کم شود و تخلیه انرژی صورت گیرد، فرزند احساس امنیت می‌کند، اشتهای روانی پیدا می‌کند و غذا بهتر می‌خورد. این لحظه بهترین زمان برای سفارش های تربیتی و یا تحصیلی می‌باشد زیرا پیوند عاطفی بین والد و فرزند بیشتر شده است.
۳_ هورمون اکسی توسین دمای بدن کودک را تنظیم می‌کند. رشد مغزی او را افزایش می‌دهد بر سلامت او موثر است و به خواب کودک کمک می‌کند چون میزان استرس را کم کرده و به او آرامش می‌دهد.
۴_ هورمون اکسی توسین تسهیل کننده زایمان است، همچنین شیردهی مادران را آسان می‌کند و از افسردگی بعد از زایمان جلوگیری می‌کند.
۵_ باعث بهبود عملکرد مغز و حافظه می‌شود و یادگیری را آسان‌تر می‌کند. توصیه می‌شود والدین مخصوصاً مادران شب قبل از امتحان به جای اینکه مرتب به فرزندان خود بگوید برو درس بخوان، چند دقیقه دست او را بگیرند و نوازش کنند یا او را در آغوش بگیرند به این ترتیب او را برای یادگیری و امتحان آماده کنند. لوئیزهی(۲۰۰۲) با تحقیقات در این مورد نشان می‌دهد : هنگامی که والدین راحت با فرزندان خود ارتباط برقرار می‌کنند و زمانی که لازم است با آنها تصمیم مشترک بگیرند و در موقعیت‌هایی که اطلاعات حیاتی است ، فرزندان بیشتر به حرف والدین گوش می‌دهند.
۶_ باعث افزایش حجم ماهیچه‌ها می‌شود. دختران و پسران بعد از ازدواج چاق نمی‌شوند. زیرا چاقی به علت افزایش بافت چربی در بدن است. ولی بعد از ازدواج ماهیچه‌های بدن آنها حجیم شده و بدنی تنومند پیدا می‌کنند. همچنین نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، عضلات و ماهیچه های آنها قوی‌تر از نوزادانی است که شیر خشک می‌خورند.
۷_ باعث ایجاد صمیمیت بیشتر در زوجین می‌شود. هنگامی که زن و شوهر یکدیگر را در آغوش گرفته و یا به نوازش می‌کشند باعث افزایش ترشح هورمون اکسی توسین و ایجاد احساس همدلی و صمیمیت در یکدیگر می‌شوند و محبت بین آنها نیز بیشتر می‌گردد.
امید سخاوت کارشناس مشاوره خانواده
مرکز مشاوره و امور روانشناختی رهبان