گاهی پسرها و دخترها در سنین نوجوانی و قبل از آن، به افراد هم جنس خود علاقه مند می شوند و نسبت به آن ها عواطف شدیدی (نوازش کردن، بوسیدن و در آغوش گرفتن یکدیگر) را نشان می دهند. این عواطف معمولاً گذرا هستند و به همان سرعت که شکل می گیرند، از میان می روند. اما در برخی موارد، افراد هم جنس برای یکدیگر جاذبه های جنسی پیدا می کنند ویا بین آن ها تماس جنسی برقرار می شود. در این صورت رفتار آن‌ها نشانه ای از وجود اختلال هم جنس گرایی است.
بسیاری از متخصصان بالینی، گرایش به هم جنس را به دو نوع، «نهفته و اشکار» تقسیم می کنند. در هم جنس گرایی نهفته، تمایلات بیشتر به صورت ناخودآگاه، نامشخص و پنهان است. در حالی که در هم جنس گرایی آشکار، گرایش ها به صورت ناخودآگاه بوده و ممکن است فرد، ظاهر خود را به جنس مخالف تبدیل کند.
شناسایی گرایش های هم جنس خواهرانه در کودکان و نوجوانان از ابعاد مختلف زیر دارای اهمیت است:
۱_اسلام و بعضی از مذاهب، هم جنس گرایی را رفتار غیر اخلاقی و مغایر با طبیعت و فطرت انسانی می دانند و بدین جهت آن را تحریم نموده اند.
۲_ از دیدگاه اجتماعی، این نوع تمایلات نکوهش شده و بسیاری از افراد جامعه نسبت به هم جنس گراها نگرش منفی دارند. اغلب والدین به محض اطلاع یافتن از رفتارهای هم جنس گرایانه در فرزندشان، وی را طرد میکنند حتی ممکن است دوستانش، برچسب ها و اسامی زشتی روی آن ها بگذارند.
۳_تداوم رفتارهای هم جنس خواهانه در دوران کودکی و نوجوانی موجب شکل گیری یک عادت انحرافی می شود که ترک آن دشوار است. به علاوه، بسیاری از این افراد، خود عامل انحراف و اشاعه ی آلودگی در اجتماع خواهند بود.
۴_ تحقیقات بسیاری نشان می دهد که افراد مبتلا به هم جنس گرایی، به مرور زمان میل و رغبت خود را به نسبت به تشکیل خانواده و ارضای طبیعی غرایز جنسی از دست می دهند. شیوع این رفتارها، تداوم و بقای نسل را در جامعه با خطر جدی مواجه می سازد.
۵_بسیاری از نوجوانانی که تمایلات هم جنس گرایانه دارند، دوره های از انکار، احساس گناه، شرمندگی و ترس طولانی مدت از آشکار شدن رفتارهایشان را پشت سر می گذارند و حتی به فکر خودکشی می افتند. اغلب آن ها نمی توانند به کسی جز دوستان هم جنس گرای خود اعتماد کرده و مشکلشان را مطرح نمایند و در نتیجه از راهنمایی های مؤثر و مفید والدین و معلمان محروم می شوند.
۶_اغلب نوجوانان هم جنس گرا اعتماد به نفس خود را به واسطه ی طرد شدن از سوی والدین از دست می دهند و احساس ناامنی و بی پناهی، آن ها را به سوی افراد آلوده و منحرف می کشاند.
۷_ از آنجا که هم جنس گرایی در کودکان و نوجوانان ریشه ی ذاتی و فطری نداشته و معلول یادگیری های اجتماعی می باشد، وجود افراد هم جنس گرا در محیط های آموزشی، مدارس و مراکز شبانه روزی، زمینه را برای بد آموزی های اجتماعی و گسترش رفتارهای ناسالم فراهم می سازد.
۸_نوجوانان و بزرگسالان هم جنس گرا همواره در معرض خطر ابتلا به بیماری های آمیزشی و عفونی به ویژه ایدز قرار دارند. به علاوه احتمال سوء مصرف مواد مخدر و سایر رفتارهای بزهکارانه نیز در آن ها وجود دارد.
نشانه ها
اغلب کودکان و نوجوانان هم جنس گرا از نظر ظاهری عادی هستند و در بین آن ها افراد باهوش،درس خوان و مرفه نیز دیده میشود.اکثر افراد این گروه، از زیبایی نسبی و آراستگی چهره و مو برخوردارند و در سنین بالاتر میل به شیک پوشی و آرایش در پسران و دختران مشاهده می گردد، به طوری که نظر دیگران را به خود جلب می کنند به علاوه در بسیاری از آن ها احساس گناه، عقده ها یا کمبودهای عاطفی به چشم می خورد.
عوامل مرتبط با هم جنس گرایی
شواهد جدید حاکی از آن است که وراثت نقش مهمی در هم جنس گرایی دارد. دو قلو های یک تخمکی خیلی بیشتر از دوقلوهای دو تخمکی در جهت‌گیری هم جنس گرا شبیه هم هستند. به علاوه فراوانی افراد هم جنس گرا در بین خویشاوندان تنی نسبت به خویشاوندان ناتنی بیشتر است. (بیلی و همکاران،۱۹۹۳). به عقیده ی چند تن از پژوهشگران، زن های خاصی بر سطوح هورمون جنسی پیش از تولد تأثیر می گذارند و ساختارهای مغز را به گونه ای تغییر می دهند که موجب ایجاد احساسات و رفتارهای هم جنس گرایی شود. طبق این نظریه، عوامل محیطی نیز می توانند هورمون های پیش از تولد را تغییر دهند. دخترهایی که دوره ی پیش از تولد در معرض مقادیر زیاد آندروژن ها با استروژن ها قرار داشته اند به احتمال بیشتری هم جنس گرا می شوند.
علی رغم وجود این نظریه، بیشتر تحقیقات بر این نکته تأکید می کنند که یادگیری های اجتماعی در اوایل کودکی، فرد را به سوی این گرایش ها سوق می دهند و تمایلات هم جنس گرایانه در سال های قبل از نوجوانی پایه گذاری می شوند.مطمئنا خانواده، مدرسه و جامعه از طریق مختلف بر این یادگیری ها اثر می گذارند.
گاهی والدین، آگاهانه یا از سر ناآگاهی، رفتارهای جنس مقابل را در فرزندان خود تقویت می نمایند. خریدن لباس ها و اسباب بازی های پسرانه برای دختران یا برعکس، آرایش مو و حتی نحوه ی گفت و گوی والدین با فرزندان، موجب می شود کودکان، نقش ها و هویت جنسی خود را به درستی نشناسند و در دوره ی نوجوانی و بزرگسالی در پیروی کردن از آن نقش ها با مشکل مواجه شوند. وجود رفتارهای پسرانه در دختران و رفتارهای دخترانه در پسران نشانه ی شیوه های نادرست تربیتی است. بررسی ها نشان می دهد کودکانی که با این سبک تربیتی پرورش می یابند، آمادگی بیشتری برای گرایش به افراد هم جنس دارند.
علاوه براین، در خانواده هایی که پدر مقتدر و کارآمد حضور ندارند و یا روابط پدر با کودک، تحقیر کننده و توهین آمیز است، کودک تسلیم شدن در برابر دیگران را می آموزد و میل به هم جنس در او تقویت می شود.
در سنین نوجوانی و قبل از آن فشار گروه همسالان افزایش می یابد. بچه ها برای حفظ دوستی، احساس تعلق و ارزشمندی و کسب تأیید از طرف گروه، تا حد زیادی به نظرات همسالان خود تکیه می کنند. دوستی ها و معاشرت‌های ناسالم با افرادی که در مرحله ی بیداری جنسی هستند، نوجوان را در معرض وسوسه قرار می دهد و بر تصمیم او برای گرایش به رفتارهای جنسی مخاطره‌آمیز تأثیر می گذارد.
گاهی بی توجهی والدین نسبت به رعایت حدود روابطشان در حضور فرزندان و هم چنین عدم نظارت بر نوع رابطه ی اعضای خانواده و بستگان نزدیک با کودک، زمینه ا برای بیداری غرایز جنسی و تحریک کنجکاوی‌های کودک فراهم می سازد.
علاوه بر عوامل ذکر شده، بد آموزی های اجتماعی نیز در گرایش کودکان و نوجوانان به هم جنس گرایی دخالت دارند. مشاهده‌ی روابط افراد هم جنس یا غیر هم جنس با یکدیگر، عکس ها و فیلم ها، مطالعه‌ی کتاب های نامناسب، شنیدن کنایه ها و سخنان ناب به جای دیگران و تقلید از الگوهای غلط، احتمال رفتارهای انحرافی را افزایش می دهد. متأسفانه در هر جامعه‌ای افراد منحرفی وجود دارند که از راه فریب، تهدید یا تطمیع با کودکان رابطه‌ی جنسی بر قرار می کنند.شاید در آغاز این گونه روابط برای کودکان بی معنا باشد، اما به تدریج و با طی شدن مراحل رشد، مسایل برای آن ها معنادار می شود. مهم تر آن که این کودکان قربانی در آینده ی نزدیک، خود عامل انحراف در اجتماع خواهند بود. تجربه نشان داده است در مراکز شبانه روزی نیز زمینه برای این قبیل گرایش ها وجود دارد. زیرا در این مراکز به ویژه مکان های که امکانات تفریحی و سرگرمی های مناسب و متنوع وجود ندارند و از نظر کنترل و نظارت در سطح نامطلوبی قرار دارند، نگرانی ها و تنش های روحی افراد افزایش می‌یابد و آن ها بیشتر از حد معمول به یکدیگر پناه می برند این پناه جویی ها میل به رفتارهای هم جنس گرایانه را تقویت می کند.
برخی محققان در بررسی عوامل مؤثر در شکل گیری هم جنس گرایی به عوامل روانی نیز اشاره کرده اند. کودکان و نوجوانانی که کم رو هستند و اعتماد به نفس پایینی دارند، در صورت قرار گرفتن در موقعیت های نامناسب نمی توانند محل کار را ترک کنند یا در برابر اصرار دیگران مقاومت نمایند. در نتیجه در معرض خطر لغزش و انحراف قرار می گیرند. شواهد موجود حاکی از آن است که احتمال آلودگی کودکان در این شرایط به مراتب بیشتر از نوجوانان است.
گاهی ابتلا به بیماری های روانی موجب بروز هم جنس گرایی می شود. بررسی‌های روان شناسان نشان می دهد در بیماران پارانوییدی میل به هم جنس گرایی وجود دارد هر چند که بیمار از داشتن این نوع تمایلات، احساس گناه و حقارت می کنند.
در برخی از کودکان و نوجوانان، هم جنس گرایی ناشی از کنجکاوی یا تجربه آزمایی است.این امر بیشتر در خانواده های تک جنسی (همه ی فرزندان دختر یا پسر هستند) مشاهده میشود.
چگونه می توانیم کمک کنیم؟
۱_ از آنجا که ساختار خانواده و شیوه های تربیتی والدین نقش تعیین کننده ای در شکل گیری رفتارهای جنسی سالم و یا گرایش های انحرافی (نظیر خود ارضایی، هم جنس گرایی، گرایش به جنس مخالف و …..) دارد، تشکیل جلسات آموزش خانواده گام موثری در جهت افزایش آگاهی والدین نسبت به تربیت جنسی فرزندان خواهد بود. مطمئنا یاد آوری وظایف و مسؤولیت های والدینی به پدران و مادران و آشنا ساختن آن ها با عوامل مؤثر در بروز مشکلات جنسی، در کاهش رفتارهای مخاطره آمیز فرزندان مؤثر خواهد بود.
۲_در صورت شناسایی دانش آموزان هم جنس گرا در مدرسه، ضروری است یکی از معلمان یا مربیان آشنا با اصول مشاوره‌ای، والدین را به نحو مناسبی در جریان مسأله، عواقب و خطرات ناشی از آن قرار دهند و آن ها را برای مراجعه به مشاوران متخصص ترغیب نمایند.
۳_با توجه به این که اصلاح رفتارهای هم جنس گرایانه در دوران کودکی به مراتب آسان تر از سنین نوجوانی و در دوران بلوغ است، معلمان و مربیان دوره‌ی ابتدایی به ویژه مدارس پسرانه باید نسبت به رفتارهای دانش آموزان حساس باشند و در صورت وجود دانش آموزان مشکل دار، به جای استفاده از روش های نامناسب نظیر برخوردهای توهین آمیز، تحقیر کننده، تنبیه بدنی و یا اخراج، با آن ها رفتار محبت آمیز داشته باشند. به کارگیری مشوق های مناسب برای ترک رفتار نامطلوب و روش جانشین سازی موقت، احتمال بروز رفتارهای انحرافی را کاهش می دهد.
۴_آموزش مهارت های جرأت ورزی به دانش آموزان کمک می کند تا در برابر خواسته ها و تقاضاهای تا به جای دیگران مقاومت کنند و در موقعیت های خطرناک بهترین تصمیم را اتخاذ نمایند.
۵_معلمان و مربیان می توانند از طریق برقراری ارتباط مؤثر با دانش آموزان، اعتماد آن ها را جلب کرده و شرایطی را ایجاد نمایند تا کودکان و نوجوانان هم جنس گرا، مشکلات، نگرانی ها و دغدغه های خود را مطرح نمایند. در این صورت معلمان می توانند راهنمایی های لازم را در اختیار آنان قرار داده و برای مراجعه به مشاوران متخصص تشویقشان کنند.
۶_ضروری است مسؤولان مدارس با نظارت و کنترل دقیق خود، امکان برقراری ارتباط دانش آموزان هم جنس گرا را به حداقل برسانند.
۷_تدارک برنامه های تفریحی سالم و ایجاد فضای شاد در محیط های آموزشی، پویایی، تحرک و نشاط را در دانش آموزان تقویت می کند و ظرفیت های آن ها برای مقابله با استرس ها و تنش های روحی بهبود می بخشد. توجه به این نکته و برنامه ریزی در جهت اجرای آن، به ویژه در مدارس و مراکز شبانه روزی از اهمیت خاصی برخوردار است.
مهدیه رادپور کارشناس ارشد روانشناسی و مشاوره خانواده
مرکز مشاوره و امور روانشناختی رهبان