درمان اعتیاد کار بسیار سخت و طاقت فرسایی است و نیاز به همکاری بیمار و خانواده ی بیمار است علاوه بر این درمانگر باید به حرفه ی خود بسیار علاقه مند باشد . صبوری به خرج دهد و تبحر و دانش کافی داشته باشد. انگیزه داشتن درمانگر نیز باعث میشود که بتواند بیمار را ترغیب کند برای ادامه ی روند درمان.
در این مقاله در مورد مداخلات درمانی مواد محرک صحبت میکنیم امید است این اطلاعات مفید واقع شود.
نیازها و مداخلات درمانی در مصرف کنندگان مواد محرک
در بحث درمان سوءمصرف مواد محرک باید توجه داشت که تمامی بیماران نیازهای واحدی ندارند.
۱ ) برخی مبتلا به افسردگی و کاهش شدید انرژی بوده و افکار خودکشی دارند.
۲) برخی از افرادی که قادر به ترک نیستند یا بعد از مدتی دوباره وسوسه شده و مجدداً به مصرف روی میآورد .
۳ ) مراجعه به دلیل پرخاشگری شدید و غیر قابل کنترل
۴ )بروز حالت پسیکوز از جمله توهم و هذیان
۵ )گروهی که عوارض مت امفتامین مانند تیک وسواس و رفتارهای تکراری دارد
بررسی از نظر پسیکوز
در زمان انتخاب الگوریتم درمانی اساسی ترین شاخص وجود یا عدم پسیکوز است. وجود علایمی( چون هذیان و توهم رفتار ا هم گسیخته و کلام از هم گسیخته به صورت از هم گسیخته تداعی ها کلامی نامفهوم).
این علائم ممکن است بخشی از حالتی به نام پسیکوز ناشی از مواد یا ناشی از بسیکوز مسمومیتی باشد حالت اول بعد از چند هفته یا ماه مصرف مواد محرک ایجاد میشود که بیمار دچار بدبینی، توهم و هذیان می شود توهمات به صورت شنوایی هستند مثلاً بیمار مدعی میشود که صدای همسایه را می شنود که راجع به او سخن می گوید.
و هذیان ها پایدار سازمان یافته و مرتبط هستند. به ویژه هذیان های گزند و آسیب و بیوفایی جنسی بستگان بسیار شایع است و در برخی نیز از هذیان بدنی وجود دارد مثلاً باور به وجود انگل در بدن خود. در برخی افراد بیمار مدعی می شود افکار او توسط دیگران خوانده یا دزدیده می شود یا اعمال و توسط دیگران را رقم زده شده است و در تسلط خود شخص نبوده.
به غیر از هذیان و توهم امور مربوط به آنها رفتار بیماری معمولاً در محدوده طبیعی است و آسیب زیادی نشان میدهد حافظه، تمرکز، کلام و .. در حالت طبیعی هستند.
پس از قطع مصرف مواد محرک که حالت پسیکوز به تدریج برطرف میشود اما ممکن است تا ۶ ماه بعد از قطع مصرف ادامه داشته باشد پس از فروکش کردن حالت پسیکوز بیمار به وجود آن آگاه می شود و آن را ناشی از مصرف مواد محرک تلقی
می کند به این نوع جنون استقرار یافته گفته می شود.
در حالت دوم یا پسیکوز مسمومیتی علاوه بر وجود مجموعه ای از هذیان سازمان یافته غیر سازمان یافته و توهمات بینایی و شنوایی بیمار از مشکلات عمده شناختی، رفتاری و حتی فیزیولوژیک نیز به رنج میبرد سطح آگاهی معمولاً دچار اشکال است. پرخاشگری کلامی و فیزیکی کور شایع است .
پسیکوز مسمومیتی همراه با صرف مقادیر بالای مت امفتامین یا مصرف توام با سایر مواد روانگردان ایجاد میشود. در این حالت با قطع مصرف مواد محرک به سرعت ظرف یک تا هفت روز برطرف میشود و در برخی موارد بیمار پس از حالت پسیکوز مسمومیتی خاطره درست از وقایع نداشته و آن را به صورت یک کابوس به یاد می اورد و یا کاملا فراموش می کند.
پرخاشگری
آیا بیمار قصد آسیب رساندن به دیگران را دارد ؟ آیا دیگران را با چاقو تهدید میکند؟ و عربده کشی میکند به هر گونه انتقاد کوچک و واکنش نشان می دهد در این حالت پرخاشگری به جنون تعبیر میشود.
باید به این نکته توجه داشت که پرخاشگری کورکورانه و پرخاشگری هدفمند تفاوت دارد پرخاشگری بی هدف معمولاً متعاقب مصرف سنگین صورت گرفته بنابراین وقتی بیمار از خانواده درخواست پول برای مصرف می کند و با مخالف مواجه می شود و پرخاشگری می کند این یک پرخاشگری نیست زیرا در زیرا در پرخاشگری کور بیمار توجهی به منافع خود ندارد.
افسردگی شدید و افکار خودکشی
در برخی موارد خود را در توقف مصرف مواد مخدر ناتوان می بیند و دچار احساس دوگانه میشود و در حسرت مردن به سر می برد در این مورد لازم است که درمان اجباری صورت گیرد و فرد مبتلا توسط خانواده به مراکز درمانی انتقال یابد زیرا بیمار در این شرایط قادر به دادن یا ندادن رضایت نیست.
وابستگی به مت آمفتامین
در برخی افراد وابستگی و در کنار آن مشکلاتی مانند اشکال در حافظه وجود دارد ویژگی عمده این حالت این است که بیمار در مرز جنون یا اختلال روانپزشکی که نافی قدرت تصمیم گیری مستقیم وی با باشد قرار ندارد و هر قدر هم وابسته به مت آمفتامین باشند مسئول اعمال و تصمیمات خود هستند در این موارد باید دید که بیمار خود تمایل به ترک و شروع درمان است یا خیر؟ اگر پاسخ منفی باشد مایع به درمان نباشد نباید بیمار را به اجبار وادار به ترک و درمان کرد بلکه باید با به کار بردن مجموعه مداخلات راغب سازی فرد را ترغیب کرد.
الگوی رویکرد درمانی
شرح حال دقیق از بستگان یا حتی خود بیمار
لازم است پزشک معالج از وضعیت بیمار به ویژه علایم پسیکوز میزان پرخاشگری و احتمال آسیب به خود و دیگران شرح حال حال و اطلاع دقیقی حاصل نماید.
بستری در بخش روانپزشکی
در صورتی که بیمار به صورت کافی برای بستری ندارد یا اینکه انگیزه برای قطع مصرف در خود نمیبیند برای جلوگیری از احتمال آسیب به خود یا دیگران لازم است در واحد روانپزشکی بستری گردد البته فراموش نکنید که با به کار بردن صحیح تکنیک های مصاحبه و ایجاد ارتباط در سطح درمانی بسیاری از بیماران پرخاشگر و غیر راغب با شروع درمان علاقمند یا راضی میشوند. در برخی حالت با وجود تلاش و تبحر درمانگر برای رابطه سازی وی به درمان کماکان بیمار از خود مقاومت نشان داده و حاضر به پذیرش درمان نمیشود در این گونه موارد علاوه بر تکنیک های مجازی و استفاده از فشار های کلامی و عاطفی بستگان و نزدیکان گاهی نیاز به استفاده از قوه قهریه و اعمال زور وجود دارد. در برخی موارد نیز به دلیل پرخاشگری و خشونت شدید در بیمار استفاده از داروی آرامبخش به منظور انتقال به مرکز درمانی لازم است.
مصرف کنندگان مت امفتامین علاقه بیشتری برای شروع درمان دارند برخلاف بسیاری از بیماران پسیکوز غیر مصرف کننده مواد که برای ورود به درمان سرسختی خاصی نشان میدهند.
معاینه و اخذ شرح حال دقیق انجام آزمایش های ضروری:
در بدو بستری لازم است ضمن انجام مشاوره با روانپزشک شرح حال و معاینه دقیق روانی و جسمی به عمل آید به خصوص باید احتمال سایر عوامل عضوی ایجاد کننده پسیکوز، پرخاشگری یا خلق افسرده بررسی گردد.
ایجاد محدودیت در مصرف مواد محرک:
لازم از طریق نظارت دقیق بر رفتارهای بیمار مانع مصرف هرگونه ماده مخدر و محرک شده و از طریق آزمایش های هر سه روز یک بار ادرار از پرهیز بیمار مطمئن گردید .
استمرار تجویز داروهای ضد پسیکوز برای پسیکوز ناشی از مواد:
در صورتی که تشخیص پسیکوز ناشی از مواد مسهل گردد نه تنها لازم است که فروکش کردن کامل علایم پسیکو تجویز داروی ضد پسیکوز ادامه یابد. برای تثبیت وضعیت بیمار مصرف دارد تا سه ماه بعد از توهم و هذیان های بیمار ادامه یابند.
کنترل و درمان افسردگی و افکار خودکشی:
در اکثریت موارد علائم افسردگی بعد از یک ماه پس از مصرف مواد محرک و بدون تجویز داروهای ضد افسردگی برطرف میشود .افکار خودکشی نیز معمولاً چند روز بعد از بستری و قطع مصرف مت امفتامین ناپدید می شود بر این اساس توصیه میشود در صورتی که افکار خودکشی تهدیدی نباشد تصمیم به استفاده از داروهای ضد افسردگی به یک ماه بعد از قطع مصرف موکول گردد در این زمان در صورتی که علائم افسردگی استمرار داشته و بیمار را آزار دهد استفاده از این داروها را مدنظر قرار گیرد اگر تخمین درمانگر بر این است که تهدید خودکشی جدی است و با کنترل علامتی پرخاشگری و بی قراری سریعا در روزهای اول و بستری برطرف نگردد استفاده از الکترو شوک باید مدنظر قرار گیرد.
مرکز مشاوره و امور روانشناختی رهبان
مهدیه رادپور کارشناسی ارشد روانشناسی