در جهان یگانه مایه نیکبختی انسان، محبت است. (افلاطون)
برای همه ی مسائل زندگی همیشه یک پاسخ و یک راه حل وجود ندارد. بلکه پاسخ ها و راه حل های متعددی وجود دارد. جرات ورزی کردن (ابراز وجود) همیشه موثر واقع نمی شود. گاه هدف های شما با هدف های دیگران ناسازگار هستند، ممکن است مخاطب شما با هدف های دیگران ناسازگار هستند، ممکن است مخاطب شما شخصی بی منطق باشد و شما هر قدر منطقی عمل کنید و هر اندازه که ماهرانه برخورد کنید به نتیجه مطلوبی نمی رسید. در عین حال فراموش نکنیم که ما انسان هستیم و بنابراین در مواقعی به درستی عمل نمی کنیم، این اشتباه کردن را باید پذیرفت، ممکن است در مواقعی ناامید شوید و شجاعت و قاطعیت خود را از دست بدهید، در این صورت پیشنهاد ما این است که رفتار خود را دوباره ارزیابی کنید و اشکالات خود را برطرف سازید و بار دیگر به سوی هدف گام بردارید. اگر دوباره به این نتیجه رسیدید که در بیشتر اوقات در رسیدن به حق خود موفق نمی شوید، دوباره شروع به ارزیابی خود کنید و مواردی که ذکر می شوند را بررسی کنید.
آیا هدف های جاه طلبانه ای در نظر گرفته اید؟ آیا رفتار پرخاشگرانه ای در پیش گرفته اید؟ رفتار خود را به دقت ارزیابی کنید، به برگه ارزیابی خود مراجعه کنید، و رفتار خود را بسنجید. توجه داشته باشید که در مراحل اولیه کار به دلیل اینکه افراد آشنایی کافی با رفتار قاطعانه یا مفهوم جرات ورزی ندارند ممکن است به صورت پرخاشگرانه رفتار کنند اما با کمی تمرین به هدف می رسند. باید به این نکته توجه داشت که همه ی ما می خواهیم با موفقیت جرات ورزی کنیم و رفتار قاطعانه داشته باشیم و از این طریق به هدف های مان برسیم. با این حال بیشترین فایده جرات ورزی احساس خوبی است که نصیب شما می شود. دانستن اینکه حق مسلم شماست که احقاق حق کنید و احساسات خود را آزادانه مطرح سازید، بیشترین احساس آرامش را نصیب شما خواهد کرد. معمولاً به این نتیجه می رسید که ریشه بسیاری از مشکلاتی که بین افراد وجود دارد ناشی از این عامل است که آگاهی و مهارت لازم را برای برقراری یک ارتباط مناسب با یکدیگر ندارند. و سرانجام بدانید چیزی به اندازه ی خودخواهی و قیافه ی حق به جانب گرفتن دیگران را از شما دور نمی کند. از دامی که اغلب جرات ورزها در آن گرفتار می شوند دوری کنید. باید اجازه بدهید که احترام به دیگران و ملاحظه کردن دیگران و عقل سلیم بر شما حاکم باشد.
با توجه به شرایط تصمیم بگیرید.
اگر از جرات ورزی (ابراز وجود) به درستی استفاده کنید، به موفقیت های بسیاری دست می یابید، اما از آن برای سلطه جویی و یا رسیدن به هدف، به زیان دیگران استفاده نکنید. به این مورد توجه داشته باشید که لازم نیست در همه احوال جرأت ورزی کنید، به راستی که جرأت ورزی کردن دائمی، و همیشه نظر خود را گفتن چقدر خسته کننده است، از جرأت ورزی کردن فقط به عنوان یکی از ابزارهای در دست خود استفاده کنید، و از آن به هنگام نیاز استفاده کنید، نه همیشه.
مهربان باشید، مهربانی از جمله کلماتی است که این روزها کمتر درباره ی آن مطلبی می شنویم، از همان ابتدای کار جرأت آموزی یا ابراز وجود، هدف این بوده که به انسانها کمک شود تا به یکدیگر احترام بگذارند، به فکر هم باشند و با هم با محبت رفتار کنند، جرأت ورزی برای بسیاری از اشخاص رسیدن به آن احترامی است که از آن محروم شده اند.
جرات ورزی با مهربانی ناسازگار نیست، با اندیشمندی، مهر و محبت، برخورد همدلانه و ادب مغایر و مخالف نیست. کسی که به درستی جرأت ورزی می کند به دیگران به شدت علاقه مند است، به حقوق دیگران احترام می گذارد. انسانها دارای نگرش ها و اعتقادات و شخصیت های متفاوتی هستند، سعی نکنید که دیگران را به شکلی که خود می خواهید در آورید. گمان نکنید که در هر شرایطی باید جرأت ورزی کرد، چرا که در بعضی مواقع شاید جرأت ورزی کرد، چرا که در بعضی مواقع شاید جرأت ورزی کردن خود باعث ایجاد مشکلاتی بین افراد شود. به عنوان مثال در یک شیوه ی فرزند پروری موفق در ابتدا باید بین فرزند و والدین ارتباطی سرشار از محبت و صمیمیت شکل گیرد و بعد در مواقع لزوم والدین با فرزندان به صورت قاطعانه و جرأت مندانه برخورد کنند.
لازم است بدانیم که یکی از هدف های ما توانا ساختن افراد برای داشتن زندگی آرام و مطلوب است، جرات ورزی به ما کمک می کند که از شر برخی عادت ها راحت شوید و رفتارهای کلیشه ای یا وسواس های عملی خود را ترک کنند. جرأت ورزی، در بهترین حالت به افراد کمک می کند تا ((قدرت انتخاب اعمال خود را)) در خویش پرورش دهند.
برخی از افراد به دلیل عادت کردن به بعضی رفتارها، به شکلی خودکار، رفتاری سلطه پذیر دارند. برخی دیگر، به شکلی عادت وار، پرخاشگرند، اما بیشتر مردم، به نحوی قابل پیش بینی و در برخی موقعیت های خاص سلطه پذیر یا پرخاشگر می شوند، هدف شایسته ی جرأت ورزی آن است که افراد را به شکلی موثر، در انتخاب رفتارهایشان کمک کند تا در موقعیت های گوناگون و با توجه به شرایط، رفتار مناسبی را از خود نشان دهند، نه آن که آنان را مجبور سازد در هر موقعیتی به صورت جرات آمیز رفتار کنند.
هنری امرسون فوسدیک نوشته است: ((سلطه پذیری…..بخشی اجتناب ناپذیر از وجود ما است که خوب یا بد، باید با آن بسازیم)). در زندگی هر فرد لحظاتی وجود دارد که در آن رفتار سلطه پذیری مناسب تر است، و همینطور این نکته، در مورد ابراز خشم به صورت مناسب نیز صادق صادق است. لحظاتی وجود دارد که ابراز خشم (منظور ابراز خشم به صورت مناسب و بدون پرخاشگری است) مناسب ترین رفتار ممکن است، و لذا هدف کتاب نیز آن نیست که از افراد انتظار داشته باشیم که در هر حالت و به شکلی وسواس گونه، به صورت جرأت مندانه برخورد کنند. اما به هر حال، با وجود آن که ممکن است تصمیم بگیریم در بعضی مواقع سلطه پذیر و در مواقع دیگر پرخاشگر باشیم، ((شدیداً معتقدیم که در بیشتر اوقات، رفتارهای قاطعانه و یا به عبارتی جرأت آمیز مناسب ترین رفتارها می باشند)).
محبت کردن به دیگران نوعی از جرأت ورزی (ابراز وجود) است
آیا محبت کردن به دیگران جرأت ورزی نیست؟ توانایی ابراز محبت، توانایی در میان گذاشتن احساسات خود با دیگران و گوش دادن به احساسات آنها مثل: خشم، محبت، توجه و غیره، می توانند بسیار معنی دار باشند و رفتارهای بهتری را ایجاد کنند. اکثر افراد در ابراز محبت با دشواری روبرو هستند. احساس خجالت، تریلر طرد شدن یا مورد تمسخر دیگران قرار گرفتن و این باور که عقلانی بودن بهتر است، همگی بهانه هایی هستند که مانع از آن می شوند تا ما با دیگران با مهر و محبت رفتار کنیم. به عنوان مثال بعضی از والدین از ترس اینکه کودکان آنها لوس بار بیایند ارتباط آنها با کودکانشان بیشتر سرد و عقلانی است تا ارتباطی سرشار از محبت و صمیمیت.
برای بعضی ها حتی گفتن ((متشکرم)) دشوار است. واقعاً چقدر تاسف برانگیز است که مهربانی و محبت کردن به دیگران را دشوار می پنداریم. آموزش جرأت ورزی می تواند به برقراری ارتباط همراه با محبت و مهربانی در مورد دیگران کمک کند.
ما بعنوان روان شناس همه روزه با مراجعین بی شماری رو به رو هستیم که در زندگی با عباراتی احترام آمیز مورد تعریف و تمجید قرار نمی گیرند. رفتارهایی که با کلمات احترام آمیز همراه است نه تنها برای دریافت کننده ی آن مهم است و ایجاد انگیزه می کند بلکه برای کسی که جرأت ورزی می کند و این حرف ها را بر زبان می آورد ایجاد خوشحالی می کند. خیلی ها از برقراری این قبیل ارتباط ها هراسان هستند زیرا ترس از آن دارند که جواب منفی بشنوند و این در واقع بهانه ای برای اجتناب از جرأت ورزی است و حال آن که رفتارهایی از این قبیل حاکی از احترام اشخاص به یکدیگر است و بر شجاعت آنها می افزاید، راستی کیست که از این محبت ها روی گردان باشد.
تعریف و تمجید
تعریف و تمجید برای بسیاری از مردم کاری سخت و دشوار است، برای رفع این مشکل، برخلاف میل و خواسته خود از دیگران تعریف کنید. نمی گوییم که تعریف و تحسین شما عاری از حقیقت یا ریاکارانه باشد. اما وقتی به این نتیجه می رسید که دیگران کاری انجام داده اند که شایستگی تحسین را دارند، منتظر پیدا کردن کلمه ی مناسب نباشید با ابراز صمیمانه ی احساسات خود کلمات مناسب را پیدا می کنید. خیلی ساده بگویید ((از کاری که کردی بسیار خوشحال شدم)) یا ((عالیست)). می توانید به جای همه اینها لبخندی تحسین برانگیز بزنید، شما با این کار ساده ی خود باعث ایجاد انگیزه و انرژی در طرف مقابل می شوید. درست است که تعریف و تمجید هم کار دشواری است، به خصوص اگر درباره ی خود احساس خوبی نداشته باشید، و از اعتماد به نفس پایینی برخوردار باشید. با این حال تحسین دیگران نوعی جرات ورزی است.
مهدیه رادپور کارشناس ارشد روانشناسی و مشاوره خانواده
مرکز مشاوره و امور روانشناختی رهبان